การชุบทอง

การชุบทอง การชุบ ทอง นาก เงิน เป็นการเคลือบผิวเครื่องประดับด้วยไฟฟ้า ที่เกิดขึ้นใน ประเทศไทยเมื่อกว่า 40 ปีมาแล้ว  ปัจจุบันสามารถพบเห็นร้านรับชุบเครื่องประดับ เครื่องหมาย และของที่ระลึก ต่างๆ ได้ตามแหล่งชุมชนเป็นร้านขนาดเล็กที่ทํางานไปจนถึงร้านที่ทำเป็นกิจการขนาดกลางที่มีลูกจ้าง 4-5 คน ทํางานในห้องแถวเล็ก ๆ และร้านขนาด ใหญ่ที่ทำเป็นโรงงานสามารถชุบชิ้นงานได้เป็นร้อยชิ้นในครั้งเดียว การชุบโลหะทอง นาก เงิน ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ - การเตรียมชิ้นงาน โดยการขัดและทำความสะอาดผิวให้เรียบมัน ไม่มีคราบ - ชุบทองแดงด่าง เป็นการชุบเพื่อรองพื้นเพื่อให้การเคลือบผิวขั้นต่อไปยึดเกาะผิวได้ดีขึ้น เนื่องจากทองแดงด่างมีการยึดเกาะกับผิวชิ้นงานได้ดีมาก และโลหะมีค่าที่จะนํามาชุบทับสามารถยึดเกาะกับทองแดงด่างได้ดีกว่าเกาะผิวชิ้นงานโดยตรง รวมทั้งเพื่อเพิ่มความหนาของผิว - ชุบทองแดงกรด เป็นการชุบเพื่อให้ผิวเรียบเป็นเงาทําให้โลหะที่ชุบทับต่อไปเรียบเงา - ชุบนิกเกิล เพื่อทําให้ผิวชิ้นงานมีสีขาวอมเหลืองเมื่อนําไปชุบทองหรือโลหะอื่นจะได้ชิ้นงานที่มีผิวชุบที่เงางาม - ขั้นสุดท้ายเป็นการชุบโลหะมีค่า เช่น ทอง เงิน นาก ทองเค ทองคําขาว และโครเมี่ยม และโลหะอื่น ๆ ในการชุบจริงอาจมีการลดขั้นตอนลงตามความเหมาะสมของชิ้นงานด้วย เช่นหากชิ้นงานเป็นเครื่องประดับที่เคยเคลือบมาแล้ว ก็เพียงทําความสะอาดแล้วชุบขั้นสุดท้ายได้เลย ไมต้องชุบรองพื้นก่อน  เป็นต้น การชุบโลหะมีค่าเป็นกิจกรรมที่มีสารเคมีเกี่ยวข้องด้วยจำนวนมาก ได้แก่ สารละลายสําหรับล้างทําความสะอาดผิวชิ้นงาน ซึ่งการทําความสะอาดทั่วไปใช้สารละลายโซเดียมไซยาไนด์เข้มข้น 20 – 40 กรัมต่อน้ำ 1 ลิตร ถ้าชิ้นงานสกปรกมากอาจต้องทําความสะอาดโดยใช้กรดหรือด่างกัดก่อน น้ำยาชุบทองแดงด่าง สูตรที่ใช้ทั่วไปประกอบด้วยสารโซเดียมไซยาไนดฺโปตัสเซียมโซเดียมทาร์เทรต โซเดียมคาร์บอเนต และคอปเปอร์ไซยาไนด์ผสมรวมกันในน้ำกลั่น น้ำยาชุบทองแดงกรด  เป็นส่วนผสมของสารคอปเปอร์ซัลเฟต กรดซัลฟุริกหรือกรดกํามะถันเข้มข้น 96% กรดไฮโดรคลอ ริกหรือกรดเกลือ และน้ำยาเงา (ทองแดง) น้ำกลั่น น้ำยาชุบนิกเกิล มีองค์ประกอบหลักคือ นิกเกิลซัลเฟต นิกเกิลคลอไรด์กรดบอริค น้ำยาพื้นนิกเกิล น้ำยาเงานิกเกิล น้ำกลั่น น้ำยาชุบทอง : มีหลายสูตรแล้วแต่ผู้ผลิตหรือผู้ใช้จะพัฒนาขึ้น สารเคมีที่ใช้ผสมเป็น้ำยาชุบทองได้ กรดไนตริก หรือกรดดินปะสิว กรดไฮโดรคลอริกหรือกรดเกลือ โซเดียมไซยาไนด์ แผ่นทองคํา และน้ำกลั่น น้ำยาชุบทอง 24 เค : สารเคมีที่ใช้ ได้แก่ เกลือโปตัสเซียมไซยาไนด์โปตัสเซียมไซยาไนด์ โปตัสเซียมคาร์บอเนต โปตัสเซียมฟอสเฟต  น้ำกลั่น น้ำยาชุบเงิน : ส่วนผสมของน้ำยาชุบเงินประกอบด้วย เม็ดเงินหรือแผ่นเงิน กรดซัลฟุริก โซเดียมคลอไรด์ โซเดียม ไซยาไนด์บางสูตรช์ซิลเวอร์โปตัสเซียมไซยาไนด์ผสมกับโปตัสเซียมไซยาไนด์และโปตัสเซียมคาร์บอเนต เคมีภัณฑ์หรือน้ำยาชุบต่างๆนี้มีจำหน่วยตามร้านเคมีภัณฑ์ทั่วไปและที่ ขายสาร เฉพาะสําหรับการชุบเคลือบ โดยมีขายทั้งในแบบทที่เป็นสารเคมีนำไปผสมเองและเป็นแบบน้ำยาสำเร็จรูป ซึ่งผู้ผลิตคิดสูตรขึ้นมา มีทั้งน้ำยาทําความสะอาดสูตรต่างๆ  ไปจนถึงน้ำยาชุบต่างๆ สําหรับกิจการขนาดกลางหรือใหญ่ มักจะผสมน้ำยาชุบใช้เองเพราะประหยัดต้นทุน แต่สําหรับกิจการขนาดเล็กนิยมซื้อน้ำยาชุบสำเร็จรูปมาใช้เพราะสะดวกกว่า